Είναι τόσα τα δείγματα μεταφραστικής ευφυίας του Παπαδιαμάντη ώστε αυτό το τομίδιο των 120 σελίδων με τρία ευρετήρια (όσα δεν αξιώνονται να έχουν πολύ μεγαλύτεροι τόμοι πολύ μικρότερης εμβρίθειας) θα μπορούσε να έχει πολλαπλάσια έκταση.

Όχι μόνο από την πληθώρα του υλικού που διαχειρίζονται πατέρας και κόρη· όχι μόνο για την πληθώρα των παράλληλων διαδρομών σε άλλα έργα του Παπαδιαμάντη ή και σε σύγχρονα, ακόμη και σε κείμενα από τα βάθη της ελληνικής γραμματείας και τα πλάτη της εκκλησιαστικής ρητορικής (ένα αδίκως υποτιμημένο τμήμα της ιστορίας των ελληνικών, μια διαπίστωση που κάνω απλά διαβάζοντας τα σημειώματα των Τριανταφυλλόπουλων)· όχι μόνο από την προσήλωση στο κείμενο, την αναδίφηση σε νοτισμένα σώματα εφημερίδων (με την πικρή διαπίστωση, που νομίζω υποφώσκει και στον Τριανταφυλλόπουλο, για την τύχη των αρχείων λογοτεχνών και μέσων ενημέρωσης)· όχι μόνο από την προσήλωση των ερευνητών στο έργο στο οποίο έταξαν τον εαυτό τους· αλλά και για μία πικρότερη διαπίστωση, από τους καιρούς της τεχνητής νοημοσύνης αυτή τη φορά, για το ογκώδες υλικό που περιμένει την αξιοποίησή του· και θα περιμένει για πολύ καιρό αν σκεφτούμε πόσο τεχνοφοβικοί φαίνονται να είναι οι Έλληνες φιλόλογοι.

Υπάρχει πολλή δουλειά για έναν κειμενικό ιατροδικαστή ή ανασκαφέα του γκρίζου έργου του Παπαδιαμάντη, των ανώνυμων/ψευδώνυμων σχολίων (υπάρχουν;), κειμένων και μεταφράσεων. Αν αυτή έγινε από δύο ανθρώπους με απέραντη μνήμη, τι θα μπορούσε να γίνει με τα μηχανήματα; Το ολοφάνερο μυστικό τους είναι η εξίσου απέραντη αγάπη στο κείμενο, στον συγγραφέα όπως και η νοσταλγία του ίδιου του Τριανταφυλλόπουλου για την δική του απλή ζωή των παιδικών και νεανικών χρόνων, που δεν απείχε ούτε χρονικά αλλά, αν μπορώ να το πω έτσι, ούτε και ηθικά από αυτή του Παπαδιαμάντη.