Το βιβλίο με μια διαφορετική επεξεργασία (συντομότερο και με καλύτερη ένταξη των μαρτυριών στο κείμενο) θα ήταν ένα συναρπαστικό ρεπορτάζ, ένα long read για τη βαθμιαία και διόλου ακούσια διολίσθηση της ΕΕ προς ανεξέλεγκτες δομές, τις οποίες δημιουργούν εξουσίες απομονωμένες από τους πολίτες. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η διαχείριση του προσφυγικού και μεταναστευτικού, η οποία είναι λιγότερο ανθρωπιστική από τις διακηρύξεις των υπευθύνων· όπως δείχνει το βιβλίο, είναι πολύ λιγότερο ανθρωπιστική. Η ρεπορταζιακή προσέγγιση -αυτή άλλωστε είναι η δουλειά του Φωτιάδη- προσθέτει ζωντάνια σε ένα θέμα που μοιάζει βαριά γραφειοκρατικό για τον μέσο αναγνώστη. Η -ας την πούμε έτσι- ιδεολογική προσέγγιση του συγγραφέα δίνει βάθος, ακόμη και αν δεν θα συμφωνούσαν όλοι με αυτή. Δεν είναι όμως ένα βιβλίο για τους ρομαντικούς της ευρωπαϊκής ιδέας, όπως προσφυώς και με κάποια ειρωνεία αποκαλείται ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ.

Δύο μικρές ενστάσεις: Κάποια κεφάλαια, όπως το πρώτο και το τελευταίο, δεν μοιάζουν να έχουν άμεση σχέση με το κυρίως αντικείμενο, αν και σίγουρα φωτίζουν την μεταδημοκρατική παραμόρφωση των ευρωπαϊκών θεσμών. Δεύτερον, τα λαθάκια που δεν λείπουν (όχι πολλά, αλλά αρκετά για ένα βιβλίο περίπου 100 σελίδων).

Γενικά είναι ένα χρήσιμο βοήθημα για την κατανόηση μιας πυκνής περιόδου και πολλών διεργασιών που τρέχουν στο παρασκήνιο χωρίς ορατό αποτύπωμα στην καθημερινότητα του πολίτη, αλλά σοβαρή επίπτωση στη ζωή των μεταναστών και δευτερευόντως των πολιτών (λόγω μεταδημοκρατικής στροφής). Είναι μια προσθήκη στην ελληνική βιβλιογραφία, η οποία ξεφεύγει από ένα στενά επικαιρικό πλαίσιο και διατηρεί τη χρησιμότητά της.

Διάβασα αυτό το βιβλίο του Φωτιάδη έπειτα από το χρονικά επόμενο για την επιτήρηση στην ΕΕ και το πώς όλο το πλέγμα της ασφάλειας αναπτύσσεται μακριά από το βλέμμα των ενωσιακών θεσμών, άρα και του ευρωπαίου πολίτη.

Η εικόνα μου για αυτό δεν διαφέρει από την άλλη προσπάθεια του συγγραφέα. Είναι γενικά μια πειστική και τεκμηριωμένη παράθεση γεγονότων και πρακτικών που δείχνει τη βαθιά αλλαγή στην Ένωση, η οποία είχε συντελεστεί πριν από το 2015, έτος οριακό για τη διαχείριση του προσφυγικού (το βιβλίο είχε κυκλοφορήσει εκείνη τη χρονιά πριν από το καλοκαίρι). Σε άλλα σημεία περισσότερο και σε άλλα λιγότερο διακριτικά, ο Φωτιάδης μάς φανερώνει την ιδεολογική και αξιακή αντίθεσή του με αυτά τα φαινόμενα. Δεν το βρίσκω αυτό κατ’ ανάγκη αρνητικό ή αποτρεπτικό από το να διαβάσει κανένας το βιβλίο· το αντίθετο μάλιστα, είναι μια έντιμη στάση, αν και θα μπορούσε να είναι λίγο σαφέστερα διατυπωμένη.

Η μόνη μου ένσταση είναι ότι κάποια σημεία με επαναλήψεις και επικαλύψεις χρειάζονταν λίγο καλύτερη επεξεργασία. Θετικό είναι και ότι θέλει να περάσει πέρα από το ρεπορταζιακό ύφος σε κάτι που θα είναι χρήσιμο στο μέλλον για να ανατρέξει κανένας σε αυτό. Σε μεγάλο βαθμό νομίζω ότι πετυχαίνει αυτόν τον στόχο του.